Koninklijke Eijsbouts, Klokkengieterij en Fabriek van Torenuurwerken B.V.
 |
| Bonaventura Eijsbouts. |
Als er één naam in Nederland onverbrekelijk verbonden is met torenuurwerken en luidklokken dan is het wel de naam Eijsbouts. Op 12 juli 1847 werd te Asten in Noord-Brabant Bonaventura Eijsbouts geboren, als zoon van landbouwer en gemeenteontvanger Joannes Eijsbouts. Hij leerde het horlogemakersvak in Delft en Den Haag en vestigde zich in 1872 als horlogemaker in Asten.
Hij vervaardigde zijn eerste twee torenuurwerken in 1879 en dit was de start van de 'Nederlandsche Fabriek van Torenuurwerken'. De bekroning van een door Eijsbouts vervaardigd torenuurwerk op de wereldtentoonstelling van 1894 te Antwerpen, was de aanzet tot een sterke groei van het bedrijf. In 1899, twintig jaar na het begin van de productie, werd het 100ste uurwerk vervaardigd en al in 1904 werd het 200ste uurwerk afgeleverd. In 1929 zou het 1000ste volgen.
Eijsbouts was terecht overtuigd van de kwaliteit van zijn torenuurwerken en liet dat duidelijk blijken. In een verkoopcatalogus uit 1908 wordt in het onderdeel "Beschrijving der Constructie en Uitvoering" het volgende vermeld:
"Alle uurwerken hebben een nauwkeurig geconstrueerden Graham-gang, die alle bekende gangsystemen overtreft en daarom ook zonder uitzondering voor Astronomische uurwerken wordt gebezigd: andere gangsystemen zoals Penne-gang, Dennison-gang of vrïjzwevenden slinger maken wij alleen op speciale aanvrage". Deze speciale gangsystemen werden blijkbaar nauwelijks gevraagd. Er is tot nu toe slechts één uurwerk van Eijsbouts met pennengang bekend.
Verder worden in de catalogus de gebruikte materialen en de afwerking volop geprezen en wordt het uurwerk voor niet minder dan 10 jaar 'gegarandeerd'.
De lofzang eindigt met de zinsnede: "Voor besprekingen en opname ter plaatse is één onzer, steeds op onze kosten en zonder eenige verplichting, te ontbieden". In deze catalogus worden alle tot dan geleverde torenuurwerken, en dat zijn er 338, opgesomd. Export is niet ongebruikelijk. Zo staat erin vermeld dat een torenuurwerk werd geleverd aan een kloosterkerk te Tientsin in China.
Verder zijn 12 uurwerken geleverd aan een zekere H. Smid te Zwolle, die blijkbaar onder eigen naam torenuurwerken leverde aan derden.
In de catalogus worden de nodige bladzijden gevuld met brieven van pastoors en burgemeesters, met daarin de opmerking dat het torenuurwerk voor hun kerk of gemeente 'aan de hoogst daaraan te stellen eischen voldoet.'
Na de Tweede Wereldoorlog was er enige opleving in de verkoop van torenuurwerken. Door oorlogshandelingen in het zuiden van Nederland waren enkele torenuurwerken onherstelbaar beschadigd en die moesten worden vervangen.
Het waren blijkbaar moeilijke tijden. In een apart schrijven behorende bij een factuur, gedateerd 26 augustus 1947, voor de levering van een torenuurwerk aan de pastoor van Meerlo (L.) klaagt het bedrijf zijn nood. "Vele opdrachten, lange voorbereiding en de precaire materiaal positie maken een vlotte levering van het bestelde niet gemakkelijk", aldus de door directeur B. Eijsbouts ondertekende brief. Door de omstandigheden gedwongen, wordt "beleefd verzocht om spoedige betaling".
Het bedrijf heeft omstreeks 1920 op bescheiden schaal klokken gegoten. Vanaf 1947 wordt het gieten van klokken en het leveren van complete carillons de belangrijkste activiteit van Eijsbouts. Het bedrijf verwierf daarmee grote faam, hetgeen erin resulteerde dat in 1972, bij het 100-jarig bestaan van het bedrijf, het predikaat 'Koninklijk' werd verleend.
De door Eijsbouts vervaardigde mechanische torenuurwerken zijn van uitstekende kwaliteit en, met enig onderhoud, feitelijk onverslijtbaar. Deze uurwerken worden nog vaak in torens aangetroffen. Het dateren van deze uurwerken wordt vergemakkelijkt omdat de meeste zijn voorzien van een fabricagenummer en jaartal. Het bedrijf is nog steeds actief met het gieten van klokken en het leveren van carillons in binnen- en buitenland. Daarnaast fabriceert en installeert het bedrijf moderne elektronische torenuurwerkinstallaties en worden onderhouds- en restauratiewerkzaamheden aan bestaande torenuurwerken en carillons verricht.
Het bedrijf is nog altijd in handen van de familie Eijsbouts en wordt thans geleid door Joost Eijsbouts, een rechtstreekse afstammeling van de oprichter.
 |
| Briefhoofd uit 1898. Men laat niet onvermeld dat het bedrijf over een stoommachine beschikt en in Antwerpen met een zilveren medaille is bekroond. |
| |
 |
| Typisch Eijsboutsuurwerk. Nr. 296, 1908. |
Bron: Torenuurwerken Tijd voor iedereen